Грунвальдская бітва 1410 г.
Вершаваная аповесць 1582 г.
Словы Мацея Стрыйкоўскага, "Kronika Polska, Litewska, Żmudzka i wszystkiej Rusi" ("Хроніка польская, літоўская, жамойцкая і ўсяе Русі"), 1582 г., пераклад з польскай мовы А. Дзітрыха. Музыка народная са зборніка БНТ: Балады (Кн. 1. Мн., 1977). У "Хроніцы" М. Стрыйкоўскага назва гучыць так: “Пра слаўную вайну і слаўную бітву Ягайлы і Вітаўта з прускімі крыжакамі і князямі Нямецкага рэйху ў 1410 годзе.” Адаптацыя тэкста да мелодыі выканана Змітром Сасноўскім.
Мацей Стрыйкоўскі (1547–1593) – адзін з найбольш вядомых гісторыкаў Рэчы Паспалітай другой паловы XVI ст. Пасля вучобы ў Кракаўскім універсітэце прыехаў у Беларусь. Прафесійны ваенны, служыў ў Віцебскім і Слуцкім гарнізонах, спалучаў рыцарскі побыт (войны, паходы, бітвы) і напісанне патрыятычных вершаваных твораў па гісторыі Рэчы Паспалітай. Найбольш вядомыя з іх: “Ганец цноты...”, “Пра вольнасці Кароны Польскай і Вялікага Княства Літоўскага”, хроніка “Пра пачатак, паходжанне, мужнасць, рыцарскія і грамадзянскія справы слаўнага народа літоўскага, жамойцкага і рускага” (прысвечаная князю Юрыю Слуцкаму). Аднак найбольшую славу як гісторыку і паэту прынесла Стрыйкоўскаму “Хроніка польская, літоўская, жамойцкая і ўсяе Русі” – першая друкаваная гісторыя ВКЛ. Каштоўнасць "Хронікі" ў тым, што яе аўтар з’яўляўся відавочцам многіх апісаных ім войнаў і асабістым удзельнікам многіх бітваў.
Што пасеклі ў бітве рыцараў крыжацкіх
Што пасеклі ў бітве рыцараў крыжацкіх
Прагнуў права сваё нам гвалтам навязаці
Прагнуў права сваё нам гвалтам навязаці
Каб на прускіх землях з ворагам спаткацца
Каб на прускіх землях з ворагам спаткацца
Славу-волю нам здабыць для Айчыны мілай
Славу-волю нам здабыць для Айчыны мілай
Ды ля Грунэвальда станы пастаўлялі
Ды ля Грунэвальда станы пастаўлялі
Ды з гарматаў грукат-трэск гучна распачалі
Ды з гарматаў грукат-трэск гучна распачалі
А пад імі коні бакамі б’юцца
А пад імі коні бакамі б’юцца
І натхняе крыкам, шэрагі раўняе
І натхняе крыкам, шэрагі раўняе
Як мядзведзь раз’юшаны, што на злом нясецца
Як мядзведзь раз’юшаны, што на злом нясецца
А ж літва з татарамі з лукаў іх накрываюць
А ж літва з татарамі з лукаў іх накрываюць
Горлы ў крыку лютым пазрывалі воі
Горлы ў крыку лютым пазрывалі воі
Сонца ў небе плыве залаціста-ясна
Сонца ў небе плыве залаціста-ясна
Кроў струменем ліецца, немчура пабегла
Кроў струменем ліецца, немчура пабегла
Ды палоняць комтураў, рукі ім звязаўшы
Ды палоняць комтураў, рукі ім звязаўшы
Ды вантробы люта ім з жыватоў паролі
Ды вантробы люта ім з жыватоў паролі
Як ваўкі пад кустам, кнехты галасілі
Як ваўкі пад кустам, кнехты галасілі
Немцы леглі, як трава зброю пакідалі
Немцы леглі, як трава зброю пакідалі
І паветра і зямля ад імшы дрыжэлі
І паветра і зямля ад імшы дрыжэлі
І ў Літве і ў Польшчы Бога праслаўлялі
І ў Літве і ў Польшчы Бога праслаўлялі.